Haydn, F. Joseph

Ο Φραντς Γιόζεφ Χάυντν (γερμανικά: Franz Joseph Haydn‎· 31 Μαρτίου ή 1 Απριλίου 1732 – 31 Μαΐου 1809) (αναφέρεται και γράφεται και ως Χάυδν), ήταν Αυστριακός συνθέτης, ένας από τους σημαντικότερους της κλασικής εποχής της μουσικής. Θεωρείται ο "πατέρας" της συμφωνίας και του κουαρτέτου εγχόρδων. Το έργο του περιλαμβάνει κυρίως οργανική μουσική — συμφωνίες και μουσική δωματίου — καθώς και φωνητικά έργα στα οποία περιλαμβάνονται κωμικές και δραματικές όπερες.

Ο Χάυντν γεννήθηκε το 1732 στο χωριό Ρόραου (Rohrau) της Αυστρίας κοντά στα σύνορα με την Ουγγαρία. Οι γονείς του δεν είχαν ιδιαίτερη σχέση με τη μουσική, αν και ο πατέρας του έτρεφε ιδιαίτερη εκτίμηση για την παραδοσιακή μουσική και ήταν αυτοδίδακτος στην άρπα. Ο Χάυντν λαμβάνει τα πρώτα μαθήματα μουσικής κοντά στον συγγενή της οικογένειας Γιόχαν Ματίας Φρανκ και ειδικότερα στο πιάνο και το βιολί. Σε ηλικία επτά ετών γίνεται μέλος της παιδικής χορωδίας στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Στεφάνου στη Βιέννη, ωστόσο γενικά δεν λαμβάνει μία συστηματική μουσική εκπαίδευση κατά τα νεανικά του χρόνια. Εγκαταλείποντας την παιδική χορωδία, ο Χάυντν αναγκάζεται να εργαστεί ως ελεύθερος επαγγελματίας μουσικός, παίζοντας βιολί και πληκτροφόρα όργανα ή διδάσκοντας μουσική. Αυτή την περίοδο, που διαρκεί περίπου δέκα χρόνια, καταγράφονται κάποια επιπλέον μαθήματα μουσικής σύνθεσης με τον Νίκολα Πόρπορα (Nicola Porpora), σημαντικό Ιταλό συνθέτη και δάσκαλο τραγουδιού.

Το 1759 (ή το 1757) ο Χάυντν διορίζεται ως μουσικός διευθυντής στην αυλή του κόμη Karl von Morzin, όπου διευθύνει μία μικρή ορχήστρα, για την οποία συνθέτει και την πρώτη του συμφωνία.[27] Σύντομα όμως, όλοι οι μουσικοί της αυλής απολύονται λόγω οικονομικών δυσχερειών του κόμη. Το γεγονός αυτό θεωρείται ορόσημο στην καλλιτεχνική σταδιοδρομία του Χάυντν, καθώς το 1761 βρίσκει μόνιμη εργασία στο παλάτι του πρίγκιπα Εστερχάζυ (Paul Anton Eszterházy), το οποίο μεταξύ άλλων περιλαμβάνει ένα θέατρο όπερας και δύο μεγάλα δωμάτια μουσικής. Ο Χάυντν είναι υπεύθυνος όχι μόνο για την σύνθεση της μουσικής και την διεύθυνση της ορχήστρας, αλλά και για την εκπαίδευση των μουσικών και την συντήρηση ακόμη των οργάνων.

Σε αυτή τη θέση θα παραμείνει για περισσότερο από τριάντα χρόνια, παράγοντας σχεδόν το σύνολο του έργου του. Σε αυτό το διάστημα καταγράφεται και η ανάπτυξη της φιλίας του Χάυντν με τον Μότσαρτ, του οποίου το έργο άσκησε σημαντική επίδραση στον Χάυντν. Στα σημαντικότερα έργα αυτής της περιόδου συγκαταλέγονται οι συμφωνίες του Παρισιού (1785-1786), η συμφωνία του Αποχαιρετισμού (αρ. 45) καθώς και αρκετές σονάτες για πιάνο και κουαρτέτα εγχόρδων.

Μετά το θάνατο του πρίγκιπα Νικολάου το 1790, ο διάδοχος του Αντώνιος αποφασίζει να απολύσει όλους τους μουσικούς της αυλής. Το γεγονός αυτό επιτρέπει στον Χάυντν να αποδεχτεί την τιμητική πρόσκληση του ιμπρεσάριου Γιόχαν Πέτερ Σάλομον (Johann Peter Salomon) για μία περιοδεία στο Λονδίνο με την υποστήριξη μιας μεγάλης ορχήστρας. Στα πλαίσια αυτής της περιοδείας, ο Χάυντν συνθέτει συνολικά δώδεκα συμφωνίες, μεταξύ των οποίων η συμφωνία Της Εκπλήξεως (αρ. 94) και η Στρατιωτική (αρ. 100). Οι αποκαλούμενες και συμφωνίες του Λονδίνου, τυγχάνουν μεγάλης απήχησης και συγκαταλέγονται στα πιο σημαντικά έργα του Χάυντν.

Μετά από την περιοδεία στο Λονδίνο, ο Χάυντν επιστρέφει στη Βιέννη, όπου εγκαθίσταται μόνιμα και συνθέτει κυρίως θρησκευτική μουσική. Στο διάστημα αυτό, ολοκληρώνει δύο ορατόρια, τη Δημιουργία (Die Schöpfung) και τις Εποχές (Die Jahreszeiten), του 1798 και 1801 αντίστοιχα. Τα κείμενα για τα δύο αυτά ορατόρια έγραψε ο βαρόνος Gottfried von Swieten και για την Δημιουργία βασίστηκε στη Γένεση και το έργο του Μίλτον Ο χαμένος παράδεισος. Θεωρείται πως τα έργα αυτά είναι επηρεασμένα από τη μουσική του Χαίντελ και ειδικότερα από το ορατόριο του Μεσσία καθώς κατά την επίσκεψή του στο Λονδίνο, ο Χάυντν ήρθε σε επαφή με το έργο του Χαίντελ.

Πρωτότυποι Ύμνοι